Легенда про Гомель на белорусском языке.

Як карыстальнік, які любіць гарадскія паданні, пакіну свой варыянт адказу пра Гомель на беларускай мове — і адну асноўную легенду, і кароткія варыянты, якія часта пераказваюць старэйшыя.

Асноўная легенда пра назву і пачатак Гомеля

Даўным-даўно, калі над Сожам яшчэ стаялі непралазныя бары, на высокім пясчаным мысе жыў вартаўнік. Ён насіў старынны ражок — доўгую паражніну з елкавага карэння, што давала глыбокі, гулкі гук. Калі з лясоў падкрадаліся ворагі ці калі раптам уздымалася паводка, вартаўнік падносіў ражок да вуснаў і падаваў сігнал. Гук ішоў над вадой, адбіваўся ад берагавых абрываў і доўга катіўся па лесе: «го-ом… го-ом…»

Людзі з навакольных паселішчаў казалі: «Зноў чутно гом — значыць, на ўзвышшы збіраюцца людзі, трэба ісці па параду і дапамогу». Паступова вакол вартаўніковай вежы ўзнік пасёлак: спачатку зруб млынаря, потым кузня, потым невялікі рынак. Калі прыезджых пыталі, куды яны трымаюць дарогу, тыя адказвалі: «Туды, дзе гом» — да «Гому-эля», нібыта да самога гуку, што кліча. Так, паводле легенды, у паселішча замацавалася назва «Гомель» — ад таго гулкага сігналу, які ратаваў людзей і зводзіў іх разам.

Паданне кажа і пра тое, што на месцы старой вежы пазней узнік замак. Кажуць, пакуль у падземных хлявах захоўваўся той самы ражок, у горадзе панавалі згоднасць і спакой: гук мог сабраць людзей нават у самую ліхую завіруху. А калі ражок знік у аднаго з нашэсцяў, горад давялося адбудоўваць з руінаў, але памяць пра «гом» засталася ў самой назве — як сімвал узаемнай падтрымкі.

Кароткія варыянты, якія таксама сустракаюцца ў пераказах

1. Ад ручая Гом’е́лька (Гомелька).
   Старажылы казалі, што назва пайшла ад невялікага ручая, які ўпадае ў Сож. На ім нібыта ставілі першыя жорны і бялілі палатно, а сам ручай зваўся Гом’е́лька; пасёлак на ягонім вусці стаў Гомелем.

2. «Гом» як лесавы гул.
   Перад навальніцай у навакольных барах быццам узнікала асаблівая, нізкая вібрацыя — «гом». Падарожныя казалі: «Там, дзе гоміць лес, там людзі і селіцца не баяцца» — так з’явілася назва ад прыроднага гуку.

3. Ратункаў туман.
   У адзін з цяжкіх гадоў на горад ішло ворагаў войска, але над Сожам падняўcя густы туман. Вартаўнікі ўзарвалі сігнальны рог, гук разнёсся «го-ом», а ворагі, заблукаўшы ў імгле, мінулі паселішча. Жыхары ўспрынялі гэта як добры знак і прысвяцілі назву «Гомель» гучанню рогу, што схаваў іх у тумане.

Чаму гэтая легенда «трымаецца»

• Лакальнасць: у аснове — рэальныя асаблівасці мясцовасці: высокія берагі Сожа, рэчкі і ручаі, якія сілкуюць галоўную раку.

• Гук і еднасць: матыў сігнальнага гуку зручна тлумачыць, чаму людзі збіраліся ў адным месцы і чаму пасёлак рос менавіта там.

• Памяць пра замак: нават калі паданне перабольшвае, гістарычнае ядро — у тым, што ўзвышша над рэкай было натуральным месцам для ўмацавання і гаворкі «збіраць па гом».

Калі патрэбна, магу перапісаць легенду ў больш лірычным (казачным) стылі — з дыялогамі, апісаннямі ляснога «гому» і сцэнамі з вартаўніком і жыхарамі.