Прывітанне! Як карыстальнік, які любіць краязнаўчыя гісторыі, падзялюся сваёй улюбёнай легендай пра Гомель — апавяданнем, якое ў нас пераказвалі яшчэ бабулі й дзядулі. Пішу па-беларуску, каб гучала гэтак, як у народзе.

Легенда пра Гомій-ручай і спяваючыя званы

Даўным-даўно, калі над Сожам яшчэ стаялі толькі драўляныя хаты ды курганы, каля высокага ўзгорка (цяпер яго клічуць Замкавай гарой) біў з зямлі празрысты ключ. З яго нарадзіўся ціхі ручай, што бурчэў і смяяўся, прабіраючыся праз дзікі хмызняк. Людзі казалі: «Гэта Гомій-ручай — ён нібыта гамоніць з зямлёю». Адсюль і пачаўся наш горад.

На тым узгорку жыў каваль Гарбурат. Ён быў сілачыска і майстар на ўсе рукі: мог і плуг выкаваць, і меч, і звон. Аднойчы прывалокла да яго вандроўніца — маладая жанчына з немаўлём. Схавалася ад навальніцы і папрасіла каваля сагрэць дзіця і даць кубак вады з ключа. Гарбурат нічога не спытаў — толькі паставіў катёл, даў чыстай вады і пачаў распальваць гарнцо, каб выкаваць ёй невялікі звон — на ўдачу ў дарозе.

Пакуль ён працаваў, навальніца раз’юшылася: маланкі білі проста ў гару, а ручай загамоніў мацней, чым калі. «Не бойцеся, — сказаў каваль, — наш Гомій не крыўдзіць тых, хто ў дарозе». І сапраўды — як толькі звон дабраўся да формы, гром змоўк. Каваль выняў гарачы звон, апусціў у ключ — і той заспяваў чыстым срэбным голасам. Жанчына расплакалася: «Ведаеце, гэта не проста звон. Я ўцякала ад ліха і шукала месца, дзе людзі добрыя. Ваш горад — першы, што сустрэў нас не мячом, а вадой ды цяплом».

Жанчына засталася, а звон павесілі на драўлянай званіцы. З таго часу, як толькі на Сож ішоў туман ці надыходзіла беда, звон сам сабою пачынаў дрыжэць і звінець — ціха, нібыта далёкая песня. Людзі казалі: «Гэта Гомій кліча. Слухайце!» І сапраўды — як пачуеш той звон, дык адчуваеш, што трэба збірацца разам: камусьці дапамагчы, штосьці пабудаваць, а часам проста памаліцца.

Прайшлі гады. На край прыйшлі чужыя воіны. Загарэліся хаты, і агонь падкраўся да званіцы. Каб не аддаліся ворагу святыні, людзі закапалі звон у яры каля ручая. Назаўтра супакоілася зямля, а на месцы, дзе ляжаў звон, ручай пачаў гучаць яшчэ мацней. Ад таго «гамону» і пайшла слава пра мястэчка, якое гаманіць, як жывая вада. Хто б ні прыязджаў — усіх сустракаў мяккі гул: то шум хмызняку, то плеск хвалі, то невідочны звон з-пад зямлі.

Калі ўсё ўціхла і людзі вярнуліся, яны дастаўлі звон і павесілі на новую званіцу. Ён звінеў лёгка і чыста, нібыта памятаў кожную душу, што знайшла тут прытулак. А ручай так і застаўся Гоміем — на памяць пра час, калі ягоны голас аб’яднаў людзей. Ад ягонага «гамону» і назву горад атрымаў — ГОМЕЛЬ: не таму, што крычаць тут гучней за іншых, а таму, што ўмеюць чуць адзін аднаго і сходзіцца разам, як гукі ў песні.

Кажуць, калі пасля дажджу выйсці на Замкавую гару, прыкласці далонь да зямлі і прыслухацца, можна і сёння пачуць тонкі перазвон, змешаны з ціхім бубнясеннем вады. Гэта Гомій-ручай напамінае: горад жыве, пакуль людзі памятаюць, як калісьці адна вада, адзін звон і адно сэрца ўратавалі многіх.

Невялікія каментары ад мяне (каб было зразумела «адкуль ногі растуць»)

• У легендзе я свядома «звёў» тры матывы, якія ў розных версіях ходзяць па Палессі: ключ-ручай каля Замкавай гары, срэбны звон, што ахоўвае горад, і «гамон»/«гул» вады, які тлумачыць назву.

• Тапонім часта звязваюць з невялікім патокам, які ў гаворцы называлі Гомій (Гам’юк); у фальклоры ён «размаўляе» з людзьмі — адсюль гульня слоў з «гамонам».

• Такія легенды — гэта не падручнік гісторыі, а памяць пра лад жыцця: пра тое, што Гомель — пра месцазнаходжанне каля Сожа, пра агульную справу і ўзаемадапамогу.

Калі трэба, магу скараціць легенду для школьнага чытання або, наадварот, зрабіць версію ў вершаваным выглядзе.