Даўным-даўно, калі над берагамі Сожа яшчэ стаялі непралазныя лясы, прыйшоў сюды волат па імені Гомій. Ён быў не ваявода і не князь, хутчэй абаронца ўсіх, хто шукаў прыстанішча... Працяг легенды на беларускай мове.

Як карыстальнік, які любіць народныя паданні, адкажу так: ніжэй — адзін з папулярных варыянтаў працягнення легенды пра волата Гомія на беларускай мове.

Калі прыйшоў той волат да Сожа, лес стаяў сценою, балоты дыхалі туманам, і толькі водгук крумкачоў ды плёскат хваль даходзіў да яго. Гомій быў не князь і не ваевода — абаронца дарожных і безабаронных. Ён паставіў свой посах на найбольшай пясчанай выспе, агледзеў берагі і сказаў: «Тут будзе прыстанішча для тых, хто шукае спакою і хлеба».

Доўга Гомій ачышчаў бераг: лісцем струшваў ранішнюю росу, дубы выводзіў у прасвет, каменнем умацоўваў кручу. Людзі пацягнуліся да волата: вандроўнікі, рыбакі, уцекачы ад нягод. Ён нікога не пытаўся, хто й адкуль, — толькі даваў працу ды месца пад стрэху. І паступова ўзнікла паселішча, што тулілася да ўзгорка і грэлася сонцам.

Але не ўсім была па сэрцы новая радасць. У глыбіні ракі жыў змрокавод і змей-вададзёр, што ў народзе звалі Сажавіком. Ён уздзьмухваў хвалі, калі ноч надыходзіла, і цягнуў у вір лодкі, каб людзі пакідалі гэтыя берагі. Раз, калі лісце пачарнела ад першага марозу, Сажавік выпаўз на плыткую плынь і закрычаў: «Пакіньце маю ваду!»

Гомій выйшаў да яго без зброі — толькі з дубовым посахам. Стукнуў посахам аб пясок — і загудзеў бераг. Ад таго гулу, кажуць, аж галасы ў лесе затрымцелі. Пайшла паміж імі сілавая барацьба: змей спрабаваў сцягнуць волата ў глыбіню, а Гомій стаў грудзьмі паміж народам і віхурай. Тады ён вырваў з зямлі вялізны камень, паклаў на віхурыстую яму і прыціснуў змрочны вір. Вада сціхла, толькі ў глыбіні засталося булькатанне — нібыта далёкі «гом», які доўга яшчэ чуўся ў наваколлі.

На тым узгорку людзі ўзвялі драўляны гарадзішча, а Гомій навучыў іх ставіць хаты, сушыць рыбу, сеяць жыта і пільнаваць пераправу. Кажуць, калі ворагі падыходзілі да межаў, волат выходзіў на вал і тройчы сціскаў у руках свой посах — і гук ішоў па лесе, як грозавы гром. Ад таго гулу і назва месца прыжылася: то казалі «Гомій ля», то «Гом-ел», а потым ужо і «Гомель» — нібыта само паселішча памятае гук яго посаха і сэрца.

Прайшлі гады. Гомій, адчуўшы, што ягоная сіла сыходзіць, пасадзіў над Сожам сем дубоў, каб карані трымалі бераг, як ён трымаў людзей. На досвітку, калі туман лёг над вадой, волат пакінуў свой посах на вежы і сказаў: «Пакуль гукі лесу і ракі будуць разам, тут будзе жыццё». Пасля гэтага ён нібыта растаў у раннім ветры — адны кажуць, пайшоў углыб лесу, другія — што стаў узгоркам каля замчышча. А посах ягоны перарабілі ў вялікі звон, які доўга клікаў людзей да працы і ў абарону.

З таго часу ў святыя вечары, калі туман паціскае Сож, старыя кажуць дзецям: прыслухайцеся — чуеце? Гудзе зямля, як калісьці. Гэта Гомій нагадвае, што моц — у еднасці, што лес і рака — нашы сябры, калі мы аберагаем іх, і што горад трымаецца не толькі сценамі, а людскімі сэрцамі.

Варыянты легенды ў народзе розныя: хто лічыць, што Сажавік быў вялікім вужом з жалезнымі лускамі; хто — што Гомій усыпіў буру спеўным «гомам»; а хто кажа, быццам назва пайшла ад гулу дубовага званка на варце. Але ў кожным сказе галоўнае аднолькавае: волат абараніў людзей, і на беразе Сожа засталося месца, дзе гукі лесу і вады спляліся ў назву і ў памяць.